zmiany w upadłości konsumenckiej

Jakub Spalik środa, 8 kwiecień 2020

Zmiany w upadłości konsumenckiej

W dniu 24.03.2020 r. doszło¹ do wejścia w życie nowelizacji ustawy z dnia 28.02.2013 r. Prawo upadłościowe (dalej pr. up.). Wprowadzone przez ustawodawcę zmiany doprowadziły do znacznego ułatwienia przeprowadzenia tak zwanej upadłości konsumenckiej (w ujęciu ustawowym – postępowania dotyczącego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej), tym samym otwierając możliwość przeprowadzenia takiego postępowania również w stosunku do osób, które na podstawie uprzednio obowiązujących przepisów nie mogły skutecznie skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji. Co więcej, zmiana ta nie pozostaje również bez wpływu na osoby, których wniosek złożony w poprzednim stanie prawnym został przez sąd oddalony.

Wobec nowelizacji przepisów uzyskanie upadłości konsumenckiej będzie prostsze;
Ze zmian mogą skorzystać także osoby, których wnioski zostały oddalone na podstawie poprzedniego stanu prawnego;
Ostatecznie to do sądu należeć będzie ustalenie planu spłaty wierzycieli;
Wprowadzona została ochrona przed bezdomnością;
Małżonek upadłego i były małżonek będą mieli realną możliwość obrony w postępowaniu upadłościowym;
Pre-pack znajdzie zastosowanie także w upadłości konsumenckiej;
Możliwe jest zawarcie porozumienia z wierzycielami bez konieczności składania wniosku o ogłoszenie upadłości;
Zwiększy się rola i uprawnienia syndyka.

ELIMINACJA PRZESŁANEK ODDALENIA WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

W poprzednim stanie prawnym przeprowadzenie upadłości konsumenckiej okazywało się problematycznym przede wszystkim z uwagi na treść art. 4914 k.s.h. Przepis ten przewidywał bowiem przypadki, w którym sąd obowiązany był, co do zasady, oddalić wniosek osoby ubiegającej się o ogłoszenie upadłości. Sąd zatem oddalał wniosek, w przypadku gdy:
dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;

jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika;
jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120 k.s.h. – generalnie chodziło tu o sytuacje, w których upadły nie wywiązywał się ze swoich obowiązków określonych w planie spłaty, nie złożył sprawozdania z wykonania plany spłaty etc.;

jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości;

czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli;
jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań;

jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku były niezgodne z prawdą lub niezupełne.
Zaistnienie którejkolwiek z wyżej wskazanych przesłanek powodowało zasadniczo konieczność oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Wprawdzie w większości tych przypadków ustawodawca przewidział możliwość odstąpienia od oddalenia wniosku przez sąd z uwagi na względy słuszności lub względy humanitarne, jednakże w praktyce orzecznictwo w tym zakresie było znacznie zróżnicowane. Co więcej, różna była także praktyka badania wniosków o ogłoszenie upadłości. Z tego też względu doszło do pewnej regionalizacji prawa, a tym samym nasilenia się zjawiska „turystki procesowej”. Nierzadko zdarzało się, że osoby zainteresowane ogłoszeniem upadłości, zmieniały swoje miejsce zamieszkania, celem uzyskania jurysdykcji sądu, który podchodził do kwestii badania wniosku w sposób mniej rygorystyczny, niż sąd właściwości pierwotnej. Fakt ten zauważył ustawodawca, wskazując w uzasadnieniu projektu zmiany ustawy1, że Innym przewidzianym w ustawie instrumentem mającym usprawnić procedurę upadłościową jest rezygnacja z konieczności badania przez sąd, na etapie ogłaszania upadłości, zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Tak, jak w przypadku niewypłacalności przedsiębiorców, o ogłoszeniu upadłości powinien przede wszystkim decydować stan niewypłacalności (stan, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych - art. 11 ust. 1 p.u.), a nie ocena zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu zadłużenia. Obowiązujące rozwiązania, pozwalające na oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie ustalenia, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień, są przyczyną znacznych różnic orzeczniczych w poszczególnych okręgach sądowych, przyczyniając się do powstania zjawiska "turystyki" upadłościowej na terenie kraju.

Kolejnym problemem wynikającym z art. 4914 k.s.h. był fakt, że przepis ten skutecznie uniemożliwiał złożenie wniosku osobom, które prowadząc działalność gospodarczą nie dopełniły obowiązku zgłoszenia upadłości, a następnie, po zamknięciu działalności, chciały skorzystać z upadłości konsumenckiej. Jak wskazano powyżej, wniosek o ogłoszenie upadłości był, co do zasady, oddalany w przypadku, gdy dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości. Chodzi tu zatem o art. 21 ust. 1 pr. up., który stanowi, że Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. W przypadku zatem, gdy w stosunku do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą zaistniały, w okresie prowadzenia tej działalności, podstawy do ogłoszenia upadłości (a zatem doszło do niewypłacalności w rozumieniu art. 11 pr. up.), a osoba ta, będąc jeszcze przedsiębiorcą, nie złożyła wniosku w terminie wskazanym w art. 21 ust. 1 pr. up., następnie kończąc działalność i składając wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, sąd obowiązany był do oddalenia wniosku, chyba że prowadzenie postępowania było uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Przyjęte uprzednio rozwiązanie w praktyce prowadziło do tego, że osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, która nie wypełniła ciążącego na niej obowiązku ogłoszenia upadłości jako przedsiębiorca, w zasadzie nie mogła ubiegać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, i to przez okres aż dziesięciu lat. Przypadki takie wcale nie były rzadkie, a często powodowane były brakiem świadomości istnienia omawianego obowiązku prawnego.
Na mocy nowelizacji doszło do wykreślenia z ustawy art. 4914 k.s.h. Oznacza to, że w chwili obecnej brak jest w ustawie przepisów, które nakazywałyby oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, w przypadku zaistnienia niepożądanego poprzednio przez ustawodawcę zachowania dłużnika. Rozwiązanie to otwiera zatem drogę dla wszystkich dłużników, którzy dotychczas nie mogli skutecznie ubiegać się o ogłoszenie upadłości. Co więcej, nawet jeżeli dany dłużnik złożył wniosek o ogłoszenie upadłości na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, i wniosek ten został oddalony z przyczyn określonych w art. 4914 k.s.h., to dłużnik ten może obecnie złożyć kolejny wniosek, tym razem bez ryzyka oddalenia go na wstępnym etapie sprawy.

Powyższe rozwiązanie nie oznacza całkowitej rezygnacji z ustalenia dla przebiegu sprawy znaczenia dotychczasowego postępowania dłużnika. Obecnie jednak kwestia ta brana będzie pod uwagę dopiero na dalszym etapie postępowania, a katalog czynności, które powodować będą ewentualny brak możliwości oddłużenia upadłego, jest o wiele węższy, niż dotychczasowo ujęty w art. 4914 k.s.h. Co więcej, doprowadzenie do niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia będzie skutkować odmową ustalenia planu spłaty wierzycieli wyłącznie wtedy, gdy ustalona zostanie celowość takiego działania dłużnika. W projekcie ustawy nowelizującej wskazano bowiem, że Ewentualne niewłaściwe zachowania dłużnika, niestanowiące przestępstwa lub czynności bezpośrednio nakierowanych na pokrzywdzenie wierzycieli, będą badane na etapie ustalenia planu spłat wierzycieli, a więc wtedy, gdy o zachowaniach dłużnika będą mogli wypowiedzieć się także wierzyciele. Wówczas będzie podejmowana decyzja, czy możliwa jest odmowa oddłużenia upadłego, przy czym możliwość tę ogranicza się do sytuacji celowego działania upadłego nakierowanego na trwonienie majątku, a więc prowadzącego do oczywistego pokrzywdzenia wierzycieli i wynikającego ze złej woli dłużnika. Tym samym ustawodawca zdecydował się na nadanie nowego brzmienia art. 49114a k.s.h., który obecnie stanowi, że Sąd wydaje postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli:

upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań

- chyba że ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi (ust.1).
Warto tu zaznaczyć, że zgodnie z ust. 3 przytoczonego przepisu, Wydanie postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania.
W przypadku, gdy dojdzie do ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, ale nie w sposób celowy, plan spłaty wierzycieli będzie mógł być ustalony, z tym jednakże zastrzeżeniem, że na okres nie krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące. Tym samym, w takim przypadku dojdzie do przedłużenia okresu planu spłaty, ponad okres podstawowy, który wynosi maksymalnie trzydzieści sześć miesięcy.

Pomimo zajścia okoliczności wskazanych w art. 49114a ust.1 k.s.h., nadal możliwym jest wydanie przez sąd postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli. Obok bowiem przewidzianej w tym przepisie możliwości ustalenia tego planu lub umorzenia zobowiązań upadłego z uwagi na wystąpienie przesłanek względów słuszności i względów humanitarnych, sąd wyda również postanowienie o ustaleniu planu spłaty w przypadku, gdy w postępowaniu doszło do zgromadzenia funduszy masy upadłości. Zgodnie bowiem z treścią ust. 2 tego przepisu, Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1, w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości, sąd wydaje postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, w którym wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, oraz dokonuje podziału funduszy masy upadłości między wierzycieli uczestniczących w planie spłaty. Przepisu art. 49121 nie stosuje się. Tak ustalony plan wierzycieli nie doprowadzi jednak do pełnego oddłużenia dłużnika, a to wobec wyłączenia w przytoczonym przepisie art. 49121 pr. up. który to stanowi, że Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Na postanowienie przysługuje zażalenie (ust. 1). Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu (ust. 2). Po wydaniu postanowienia, o którym mowa w ust. 1, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w ust. 2 (ust. 3). Tym samym należy uznać, że ustalenie planu spłaty na podstawie art. 49114a ust. 2 pr. up. będzie korzystne przede wszystkim dla wierzycieli upadłego, a nie samego dłużnika.

SYTUACJA DŁUŻNIKA NIE BEZ ZNACZENIA DLA PLANU SPŁATY

Nowelizacja ustawy wprowadziła niezwykle ważną, w szczególności z punktu widzenia dłużnika, zasadę, że ostateczny plan spłaty wierzycieli należy do sądu. Zgodnie bowiem z art. 49115 ust. 4 pr. up., Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Tym samym, przy ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd obowiązany będzie do wzięcia pod uwagę nie tylko wysokości niezaspokojonych wierzytelności oraz stopnia zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu, ale co najważniejsze także sytuacji osobistej i rodzinnej dłużnika. Bez wątpienia zatem należy uznać, że rozwiązanie to będzie niezwykle korzystne dla dłużnika. Plan spłaty będzie musiał bowiem być ustalony w ten sposób, by dłużnik w rzeczywistości mógł go realizować. Przy tym przepis ten niesie ze sobą także rolę ochronną, tak samego dłużnika, jak i członków jego rodziny.

OCHRONA PRZED BEZDOMNOŚCIĄ

Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie szczególnego mechanizmu ochronnego dla dłużnika, który to polega na zabezpieczeniu upadłego przed bezdomnością. Co istotne, ochrona ta przewidziana jest zarówno dla osób fizycznych – konsumentów, jak również osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą. Zgodnie bowiem z art. 342a ust. 1 pr. up., Jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. W przypadku zatem, gdy w skład masy upadłości wchodzi bądź to lokal mieszkalny, bądź to dom jednorodzinny, w którym upadły zamieszkuje, a brak jest innego lokalu lub domu jednorodzinnego, który mógłby być wykorzystywany do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu (najczęściej członków rodziny), z sumy uzyskanej ze sprzedaży tego lokalu lub domu wydzielana jest upadłemu kwota, która odpowiada przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Rozwiązanie to jest o tyle korzystne, że pozwala na zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych upadłego przez okres co najmniej dwunastu miesięcy. Nie bez znaczenia są tu również stawki rynkowe czynszu najmu, a to wobec tego, że przy ustalaniu kwoty koniecznym jest ustalenie przeciętnego czynszu najmu lokalu mieszkalnej w tej samej lub sąsiedniej miejscowości, w której upadły zamieszkuje. Odwołanie się do tego wskaźnika zapobiegnie zatem wydzielania upadłemu kwot, które jedynie pozornie mogłyby zabezpieczyć jego potrzeby mieszkaniowe.

OCHRONA MAŁŻONKA I BYŁEGO MAŁŻONKA UPADŁEGO

Dotychczasowe rozwiązania ustawowe nie zapewniały dostatecznej ochrony tak małżonka, jak i byłego małżonka upadłego. Wynikało to z konstrukcji art. 125 ust. 3 pr. up., który to przewidywał bezskuteczność (w stosunku do masy upadłości) powstania rozdzielności majątkowej powstałej z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Bezskuteczność nie występowała w takim przypadku tylko wtedy, gdy pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Tym samym nierzadko dochodziło do sytuacji, w której małżonek (także były), nie mógł skutecznie bronić się przed objęciem masy upadłości majątku, którzy przestał być już majątkiem wspólnym.

Dostrzegając ten problem, ustawodawca zdecydował się na zmianę art. 125 ust. 3 pr. up. Na skutek nowelizacji, obecnie bezskuteczność w stosunku do masy upadłościowej będzie wprawdzie nadal występować w przypadku, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jednakże rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli.
Przewidziane w art. 125 ust. 3 pr. up. powództwo wnosi się do sądu upadłościowego. Co niezmiernie istotne z punktu widzenia małżonka/byłego małżonka upadłego, sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków.

PRE-PACK

Kolejną ważną zmianą dotychczasowych regulacji jest umożliwienie dłużnikowi niebędącym przedsiębiorcą skorzystania z tak zwanej instytucji pre-pack. Instrument ten polega na umożliwieniu złożenia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży majątku dłużnika podlegającego egzekucji, co w znaczący sposób wpływa na szybkość postępowania, tym bardziej, że we wniosku wskazuje się także nabywcę majątku oraz cenę. De facto dłużnik ma zatem możliwość wskazania nabywcy jego majątku.

Doniosłość wprowadzonej zmiany ujawnia się w tym, że przed wprowadzeniem omawianej nowelizacji, pre-pack mógł być stosowany wyłącznie do sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa. Wobec wprowadzonej zmiany, ustawodawca umożliwił obecnie stosowanie pre-pack także w postępowaniach konsumenckich. Uzasadniając takie rozwiązanie, zaznaczono, że Projekt przesądza także, że również dla dłużnika niebędącego przedsiębiorcą będzie możliwe zaproponowanie szybkiej sprzedaży całego podlegającego egzekucji majątku w trybie przygotowanej likwidacji (art. 56a-56h p.u., tzw. "pre-pack"), co zwiększy elastyczność dostępnych dla dłużnika opcji szybkiego wyjścia ze stanu niewypłacalności i nowego startu.
Wobec powyższego doszło do dodania w art. 4912 ustępu 1a, który to stanowi, że W postępowaniu o ogłoszenie upadłości uczestnik postępowania może złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznej wartości. Przepisy art. 56a-56h (dotyczących sprzedaży przedsiębiorstwa lub zorganizowanych składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa) stosuje się odpowiednio.

Tym samym obecnie brak jest przeszkód, by zarówno dłużnik, jak i pozostali uczestnicy postępowania, złożyli wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży majątku.
Oczywiście wniosek musi spełniać określone przepisami wymogi. Przede wszystkim należy tu wskazać, że zgodnie z art. 56a ust. 2a do wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży należy załączyć dowód wpłaty przez nabywcę, na rachunek depozytowy sądu właściwego do rozpoznania wniosku, wadium w wysokości jednej dziesiątej oferowanej ceny, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Do wniosku należy także, zgodnie z ust. 2b, załączyć listę znanych wnioskodawcy zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku, którego dotyczy ten wniosek, z podaniem adresów tych wierzycieli. Do wniosku należy także załączyć jego odpisy wraz z załącznikami dla wierzycieli zabezpieczonych na majątku, którego dotyczy ten wniosek.
Należy także pamiętać, że cena nie może być ustalona w sposób dowolny. Zgodnie bowiem z art. 56a ust. 3, Do wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży dołącza się opis i oszacowanie składnika objętego wnioskiem sporządzone przez osobę wpisaną na listę biegłych sądowych. Co istotne, Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży musi zawierać warunki sprzedaży przez wskazanie co najmniej ceny oraz nabywcy. Warunki sprzedaży mogą być określone w złożonym projekcie umowy, która ma być zawarta przez syndyka (ust. 4).
Ustalenie właściwej ceny jest o tyle ważne, że od tej kwestii zależy uwzględnienie wniosku przez sąd. Ustawodawca zmodyfikował bowiem art. 56c ust. 1 i 2 pr. up., wskazując, że Sąd uwzględnia wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych, pomniejszona o koszty postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłości, które należałoby ponieść przy likwidacji w takim trybie (ust. 1). Jedyny wyjątek od tej zasady określono w ust. 2, który stanowi, że Sąd może uwzględnić wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena jest zbliżona do kwoty możliwej do uzyskania w postępowaniu upadłościowym przy likwidacji na zasadach ogólnych, pomniejszonej o koszty postępowania oraz inne zobowiązania masy upadłości, które należałoby ponieść przy likwidacji w takim trybie, jeżeli przemawia za tym ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa dłużnika. Brzmienie tego przepisu, a przede wszystkim użyty zwrot „Sąd może uwzględnić wniosek” wskazuje jednak na to, że podjęcie decyzji o ewentualnym zastosowaniu tego wyjątku zależeć będzie od oceny sądu.

POROZUMIENIE BEZ SKŁADANIA WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

Kolejną nowością jest umożliwienie dłużnikowi złożenia wniosku o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Rozwiązanie to jest o tyle atrakcyjne, że dłużnik może taki wniosek złożyć nawet w przypadku, gdy nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie bowiem z art. 49125 ust. 1 pr. up., Dłużnik będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, który stał się niewypłacalny, może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Co istotne, sąd może skierować dłużnika do takiego postępowania także w przypadku, gdy dłużnik złożył już wniosek o ogłoszenie upadłości. Taka możliwość przewidziana została w ust. 2 tegoż przepisu, który to stanowi, że Sąd może skierować dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.
Warunkiem uwzględnienia wniosku lub skierowania dłużnika do postępowania o zawarcie układu są możliwości zarobkowe oraz sytuacja zawodowa dłużnika. Zgodnie bowiem z ust. 3, Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować go do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.

Należy również zwrócić uwagę, że wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu musi zostać złożony na urzędowym formularzu oraz zawierać wstępne propozycje układowe.
Skuteczność wniosku jest zależna także od uiszczenia przez dłużnika zaliczki na wydatki postępowania. Zgodnie bowiem z art. 49126 ust. 1 pr. up., Dłużnik wraz z wnioskiem o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli uiszcza zaliczkę na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, pod rygorem zwrotu wniosku. W przypadku zaś, gdy dłużnik skierowany został do postępowania przez sąd, będzie on obowiązany do uiszczenia zaliczki nadzorcy sądowemu, w terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli pod rygorem umorzenia postępowania i rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości.

WIĘKSZA ROLA SYNDYKA

Poprzednie regulacje dotyczące postępowania upadłościowego zakładały czynny udział w sprawie, na praktycznie każdym jej etapie, organów sądowych, w szczególności sędziego komisarza. Rozwiązanie to powodowało przedłużenie trwania postępowania oraz znaczące, i tak naprawdę nieuzasadnione, obciążenie sądów. Z uwagi na taki stan rzeczy, ustawodawca zdecydował o rozszerzeniu kompetencji syndyka.

Najistotniejszą, z punktu widzenia wierzycieli, zmianą jest tu przyjęcie rozwiązania polegającego na zgłaszaniu wierzytelności bezpośrednio do syndyka. W zawiadomieniu kierowanym do znanych wierzycieli syndyk obowiązany jest bowiem obecnie nie tylko do poinformowania o fakcie upadłości, lecz jednocześnie do wskazania sądu, do którego można zaskarżyć postanowienie o ogłoszeniu upadłości zgodnie z art. 54a ust. 1, imienia i nazwiska albo nazwy syndyka, adresu, na który należy dokonać zgłoszenia wierzytelności, terminu, w którym należy dokonać tego zgłoszenia, albo sposobu obliczenia tego terminu oraz podaje numer rachunku bankowego, na który należy wpłacić zryczałtowane koszty.

Kolejną ważną zmianą jest nadanie syndykowi uprawnień do samodzielnego wyboru sposobu likwidacji masy upadłości. Zgodnie bowiem z art. 49111a ust. 1 pr. up., Wyboru sposobu likwidacji masy upadłości dokonuje samodzielnie syndyk w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem kosztów likwidacji.

Wobec zwiększenia uprawnień syndyka, ustawodawca przewidział oczywiście możliwość wnoszenia skarg na podejmowane przez niego czynności, jednakże już w tym momencie należy zaznaczyć, że z prawa tego nie należy nadużywać. Skoro bowiem zasadnicza część postępowania będzie toczyć się przed syndykiem, to z punktu widzenia dłużnika, lepszym rozwiązaniem będzie tu współpraca z syndykiem i aktywny udział w toczącym się postępowaniu. Bez wątpienia może to bowiem prowadzić tak do szybszego zakończenia postępowania, jak i wypracowania rozwiązań satysfakcjonujących tak wierzycieli, jak i samego dłużnika.

NASZA OCENA

Naszym zdaniem wprowadzone zmiany należy ocenić pozytywnie. Przede wszystkim zwraca tu uwagę wyeliminowanie przesłanek oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co bez wątpienia przyczyni się do zwiększenia liczby skutecznie przeprowadzonych postępowań konsumenckich. Z dobrodziejstwa nowelizacji będą mogły bowiem skorzystać osoby, które do tej pory nie miały takiej możliwości, w szczególności zaś byli przedsiębiorcy, którzy nie złożyli wniosku w okresie prowadzenia działalności. Trafne jest również ograniczenie sytuacji oddalania wniosku o ogłoszenie upadłości wyłącznie do celowego doprowadzenia przez dłużnika do swojej niewypłacalności i celowego istotnego zwiększenia jej stopnia. Istotną zmianą jest także konieczność brania pod uwagę przez sąd, przy okazji ustalenia planu spłaty, sytuacji osobistej i rodzinnej dłużnika. Na aprobatę zasługują także rozwiązania ochronne, tak zabezpieczające przed bezdomnością (także osób fizycznych, które prowadziły działalność gospodarczą), jak i poszerzające ochronę małżonka i byłego małżonka, która do tej pory okazywała się często niewystarczająca. W pełni zasadnym jest również umożliwienie skorzystania w ramach upadłości konsumenckiej z instytucji pre-pack. Udogodnienie to może bowiem w znacznym stopniu wpłynąć na szybkość i sprawność postępowania, podobnie jak umożliwienie dłużnikowi zawarcia z wierzycielami porozumienia bez konieczności składania wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie bez znaczenia pozostanie również zwiększenie kompetencji syndyka. Zmiany te bez wątpienia doprowadzą do odciążenia sądów, co skutkować powinno przyspieszeniem przeprowadzanych postępowań.

Podsumowując, wprowadzone zmiany przyczynią się do zwiększenia ilości skutecznie przeprowadzonych postępowań upadłościowych, a tym samym pozwolą szerszemu gronu dłużników na oddłużenie i rozpoczęcie kolejnego etapu życia bez obciążeń. Postępowania te bez wątpienia będą w wielu przypadkach również przeprowadzane w sposób sprawniejszy i szybszy, co przecież także nie pozostaje dla osób zadłużonych bez znaczenia.

Blog