Blog

Podpisz albo zrezygnuj - indywidualne uzgodnienie postanowień umowy kredytowej według pewnego banku.

W piśmie otrzymanym od banku w sprawie naszych klientów znalazłem następujące zdanie: “Indywidualnie negocjowany charakter Umowy Kredytu przejawia się już w samej Państwa decyzji o jej podpisaniu.” Bank zdaje się uznawać, że skoro konsumenci podpisali umowę to jest to wystarczające do przyjęcia, że była ona indywidualnie negocjowana. Poniżej wyjaśniam dlaczego to stanowisko jest błędne i jak bardzo.

O co tu chodzi?  

Najpierw nakreślę kontekst sytuacji.
Konsumenci zawarli umowę o kredyt indeksowany do waluty obcej (mniejsza o to do jakiej waluty). Teraz kwestionują ważność tej umowy powołując się na występujące w umowie klauzule niedozwolone. Mowa o postanowieniach tak istotnych, że uzasadniają one twierdzenie, że cała umowa powinna zostać uznana za nieważną, gdyż bez tych postanowień nie byłoby możliwe jej wykonanie. W ich imieniu skierowaliśmy pismo do banku powołując się na argumenty prawne, orzecznictwo i wskazując na potrzebę rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu. W odpowiedzi otrzymaliśmy pismo banku, w którym znalazło się cytowane na wstępie zdanie. Wynika z niego, że umowa nie jest nieważna bo jej postanowienia były indywidualnie negocjowane z konsumentami a wynika to z faktu, że konsumenci podpisali umowę. Warto zaznaczyć, że powyżej przytoczony przypadek nie jest jednostkowy. W ramach odpowiedzi na wezwania do zapłaty, czy nawet w pismach procesowych, banki (czasami również ich pełnomocnicy) często podnoszą, że okoliczności takie jak wybór oferty danego banku, czy też złożenie wniosku kredytowego ze wskazaniem danej waluty obcej, przemawiają za uznaniem, że mieliśmy do czynienia z możliwością negocjacji i indywidualnego uzgodnienia postanowień umownych.  

Każdy kto kiedykolwiek próbował negocjować z bankiem umowę kredytu czy pożyczki doskonale zdaje sobie sprawę z absurdalności założenia, że warunki kredytu można negocjować z bankiem. Nie wykluczam, że takie sytuacje się zdarzają, ale nie słyszałem tego jeszcze od żadnego klienta-konsumenta. 

Ale po kolei, dlaczego w ogóle bank użył argumentu o tym, że umowa nie może zostać uznana za nieważną bo była indywidualnie negocjowana? W tym miejscu odsyłam do tekstu  

Warunki prawne związania wzorcem umownym  

w którym m.in. wyjaśniam, że wzorzec umowy to wzór umowy przygotowany przez jedną stronę. Umowy o kredyt przygotowane przez Bank doskonale wpisują się w tę definicję. Dlaczego jednak bank twierdzi, że umowa była indywidualnie negocjowana? 

Art. 385¹ kc 

Wyjaśnienie znajduje się w art. 385¹ § 1 kc. W § 1 przepis ten określa warunki uznania konkretnego postanowienia za zabronione w umowach z konsumentami. Jednym z tych warunków jest to, że za niedozwolone postanowienia umowne mogą zostać uznane tylko te postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie. Innymi słowy, jeżeli dane postanowienie umowy przygotowanej przez bank było przedmiotem negocjacji pomiędzy konsumentem a bankiem to takie postanowienie nie może zostać uznane za niedozwolone nawet wówczas, jeżeli zostały spełnione pozostałe przesłanki tj. kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Jest to wyraz zasady, mającej korzenie już w prawie rzymskim, zgodnie z którą: 

Chcącemu nie dzieje się krzywda 

Jeśli zatem bank ma rację, iż przez podpisanie umowy konsumenci negocjowali umowę to nie mamy szans na wykazanie, że to konkretne postanowienie umowy jest niedozwolone. 

Co to znaczy, że postanowienia umowne są negocjowane indywidualnie? 

Wskazówkę w tej kwestii zawiera art. 385¹ § 3 kc. Zgodnie z tym przepisem: 

Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. 

Innymi słowy, postanowienie nie może zostać uznane za niedozwolone jeżeli konsument miał rzeczywisty wpływ na jego treść. Nie odnosi się to do całej umowy, ale do konkretnego postanowienia, którego niedozwolony charakter jest kwestionowany. Chyba najlepiej to zagadnienie wyjaśnia teza Wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 lipca 2022 r. (sygn. akt: I ACa 406/22): 

W celu ustalenia czy konkretne postanowienie umowne należy kwalifikować jako "nieuzgodnione (uzgodnione) indywidualnie" należy zbadać, czy konsument miał na treść danego postanowienia "rzeczywisty wpływ" (art. 385¹ § 3 k.c.), co zwykle nie będzie miało miejsca w przypadku postanowień umowy przyjętych z wzorca zaproponowanemu konsumentowi przez przedsiębiorcę. Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych nie wystarczy wykazanie, że konsument dowiedział się o treści klauzuli w odpowiednim czasie, a strony prowadziły w tym przedmiocie negocjacje. Konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji w ramach, których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. 

Orzecznictwo na ten temat jest bogate i gorąco zachęcam do zapoznania się z innymi tezami w tym zakresie: 

Postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w myśl przepisu art. 3851 § 3 k.c. nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować, lecz postanowienie, które rzeczywiście negocjował. To, że konsument znał i rozumiał treść postanowienia, nie stoi na przeszkodzie uznaniu, iż nie zostało ono indywidualnie uzgodnione, jeśli jego treść nie została sformułowana w toku negocjacji z konsumentem. 

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 2 września 2022 r. I ACa 1093/21 

Do uznania postanowienia za indywidualnie uzgodnione nie wystarcza ustalenie, iż cała umowa była przedmiotem negocjacji, ale należało ustalić, iż przedmiotem negocjacji (indywidualnych ustaleń) było konkretne jej postanowienie, które potencjalnie może zostać uznane za niedozwolone. 

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 listopada 2022 r. V ACa 261/22 

Samo zapoznanie się przez konsumenta z postanowieniami umowy i regulaminu w odniesieniu do kredytu indeksowanego do waluty obcej nie jest tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy. 

• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2022 r. I ACa 27/22 

Podsumowując,  

nie jest możliwe uznanie, że konsumenci negocjowali (uzgodnili indywidulanie) całą umowę czy konkretne jej postanowienie przez to, że podpisali umowę, wybrali ofertę danego banku, czy złożyli taki, a nie inny wniosek kredytowy. 

Wobec powyższych wyjaśnień nie budzi wątpliwości, że stanowisko banku, jakoby umowa została indywidualnie uzgodniona z konsumentami, bo przecież ją podpisali, jest absurdalnie niedorzeczne. Tym bardziej dziwi i nieustannie zaskakuje fakt, że tego rodzaju "kwiatki” znajdują się w argumentacji instytucji, której działalność w ogromnej mierze polega na stosowaniu wszelkiej maści wzorców umownych. Przy tym powstaje zasadnicze pytanie sprowadzające się do tego, czy banki kiedykolwiek zrozumieją, że przedstawienie konsumentowi umowy do podpisania i postawienie go przed wyborem “podpisz albo zrezygnuj” nie jest przejawem negocjacji?  

Współpraca:

Jeśli jesteś strona umowy z bankiem, w szczególności stroną umowy o kredyt lub pożyczkę i chciałbyś sprawdzić czy znajdują się w niej postanowienia niedozwolone, pozwalające na unieważnienie tej umowy lub zastosowanie sankcji kredytu darmowego:  

ZAREZERWUJ SPOTKANIE Z RADCĄ PRAWNYM ONLINE (SPALIKSODOKANCELARIA.PL)